In de jaren negentig ontstond het concept co-living, een woonvorm die in de Verenigde Staten en Zuidoost-Azië ontstond en inmiddels is overgewaaid naar Europa. Co-living is anders dan Centraal Wonen. Voor co-living bestaat geen sluitende definitie, maar wordt over het algemeen omschreven als een betaalbaar en flexibel woongemeenschapsmodel waarbij twee of meer personen een wooneenheid delen. Naast het delen van de wooneenheid staat ook het delen worden ook andere voorzieningen gedeeld, zoals wasruimtes, recreatieruimtes, werkplekken en vervoer. Co-living projecten worden in de regel door ontwikkelaars gerealiseerd en de wooneenheden worden op de particuliere markt verhuurd. In veel gevallen worden de wooneenheden gemeubileerd aangeboden. Deze woonvorm is dan ook gericht op een specifieke doelgroep: jonge professionals, ondernemers, kunstenaars, stagiaires, studenten en internationals. Dat is een groep die over het algemeen graag wil wonen in de stad, minder honkvast is en minder bezittingen heeft. De algemene website coliving.com vermeldt dat co-living is bedoeld voor mensen die naast individualiteit ook waarde hechten aan een gemeenschap. ‘Bewoners verenigen zich rond een gemeenschappelijk belang: ze willen leren en groeien van de mensen met wie ze zich omringen. Ze waarderen ook het positieve milieu-effect van het delen van middelen en kosten om afval te verminderen’. Hoewel iedereen welkom is om in een co-living appartement te wonen, is co-living vooral bedoeld voor een (internationale) groep jonge mensen die op zoek is naar sociale contacten.

Hoe werkt dat in de praktijk? Aan de Rotterdamse Maaskade wordt momenteel een woontoren gebouwd volgens het co-living concept (met een gepland oplevering in 2024). Het gebouw wordt ontwikkeld door Amvast en is ontworpen door Architectenbureau Team V. Het ontwerp omvat twee champagnekleurige, taps toelopende geschakelde woontorens, met daarin ruimte voor 144 co-living appartementen, 342 ‘normale’ huurwoningen in het middensegment, een commerciële plint en centrale ontmoetingslobby. Zoals in bij co-living vaker het geval is, zullen ook de bewoners van Clubhouse Boompjes beschikken over een eigen slaapkamer en badkamer, en delen zij de woonkamer en keuken met één of twee huisgenoten. De huurprijzen van de appartementen zijn nog niet vastgesteld, maar zullen vallen in de middenhuur (circa 752,- tot 1000,- per maand) en de vrije sector.

Op de website van Clubhouse Boompjes wordt het project aangeprezen als een exclusieve woonomgeving, waar je “als bewoner én [als] Clubhouse-member [gebruik kan maken] van allerlei privileges” […] en “indruk kan maken met de Audi” die je alleen betaalt bij gebruik. Wie in Clubhouse Boompjes komt te wonen, zal automatisch clubmember worden. Als clubmember krijg je toegang tot een app voor deelauto’s en e-bikes. Het is niet mogelijk om een prive-parkeerplaats te huren voor een eigen auto in het gebouw. Daarnaast kunnen clubmembers gebruikmaken van de lobby op de begane grond, waar grote tafels zullen staan en waar koffie kan worden gedronken. Daar bevinden zich ook de kluisjes waar pakketjes worden afgeleverd. De overige ruimtes op de begane grond zijn commerciële ruimtes die verhuurd zullen worden, met bestemmingen als cafe, restaurant, sport en gezondheid. Overige gemeenschappelijke ruimtes op de woonverdiepingen, zoals wasruimtes en recreatieve ruimtes, zijn er niet. Tot slot kom je als clubmember in een bewonersapp, waar activiteiten zullen worden geïnitieerd voor de bewoners.

Saamhorigheid

“Enjoy the sharing life!” prijkt er op de website, maar wat blijft er over van het saamhorigheidsgevoel en de voordelen van het delen van voorzieningen? Het lijkt erop dat de gedeelde voorzieningen in feite ‘te huren’ voorzieningen zijn. Dit zou financiële voordelen hebben, waarbij de huren omlaag gaan en je vervoer alleen betaalt bij gebruik. De gemeenschappelijke voorzieningen zijn geënsceneerde – en in het geval van Clubhouse Boompjes zelfs geëxploiteerde commerciële ruimtes op de plint. Overige gemeenschappelijke ruimtes ontbreken. Daarmee is deze woontoren niet anders dan andere nieuwbouwtorens met commerciële plint. Dat maakt van dit project toch een uitgeklede variant van co-living. Het formuleren van wensen en ideeën over de invulling van gedeelde of - in dit geval - commerciële ruimtes, is niet aan de orde. Het samen nadenken en opzetten hiervan bleek voor Centraal Wonen en andere gemeenschappelijke woonvormen erg belangrijk voor het gevoel van saamhorigheid. In vergaderingen ontstaat de mogelijkheid om de neuzen dezelfde kant op te laten wijzen. Maar misschien is het niet essentieel voor het laten ontstaan van een gevoel van saamhorigheid. Er zullen vast en zeker gezellige bewonersgroepjes ontstaan in dit gebouw. Ook de bewonersapp, waarin bewoners worden geholpen en gefaciliteerd in het ondernemen van activiteiten, zal hierin bijdragen. Dan is er nog het tijdelijke karakter van de bewoning. De groep jonge mensen die deze woonvorm aanspreekt, is niet honkvast en zullen sneller doorverhuizen dan gezinnen met kinderen. Het zal voor velen een goede plek zijn om het leven op te starten, maar minder om te settelen. Dat maakt de bewonersgroep dynamisch, en zal gevolgen hebben op het gevoel van saamhorigheid. In korte tijd kunnen hechte vriendschappen ontstaan, maar het kan ook voorkomen dat er een constante stroom van nieuwe gezichten het woongebouw binnenkomt.

Geborgenheid

Clubhouse Boompjes ademt de sfeer van tijdelijke huisvesting voor de jonge stadse nomade, die weinig eigen bezittingen heeft en vermoedelijk na enkele jaren weer verder zal zoeken naar een woning. De woning, de plek bij uitstek waar mensen hun geborgenheid vinden, wordt gedeeld met slechts één of twee huisgenoten. Over de exacte woninggrootte is nog niets gedeeld op de website. Iedere huisgenoot beschikt over een eigen slaapkamer en badkamer. De woonkamer en keuken zijn gedeeld. Wie over een eigen auto wil beschikken, zal hem elders in de stad moeten parkeren. De co-living appartementen zijn niet gebouwd om te settelen, maar voor tijdelijke bewoning. De vraag is of dat een gevoel van geborgenheid in de weg zit. Wie behoefte heeft aan een klein gedeeld appartement in de stad, zal er niets missen. Degenen die iets meer verlangen van hun huis, zal moeten verhuizen. Clubhouse Boompjes beweegt niet mee met wisselende woonbehoeftes. Of een bewoner zich geborgen zal voelen, hangt sterk af van de huisgenoten. Wie met een beste vriend woont, zal zich binnen de muren van de woning erg prettig voelen. Maar er kunnen zich ook zeer onsociale situaties voordoen tussen samenwonende mensen, waarbij het aantal twee of drie toch te weinig is om gemakkelijk tot een andere dynamiek te komen. In een gedeeld huis met meer mensen zijn er voldoende individuen en persoonlijkheden met wie het wél klikt, als de spanning hoog opgelopen is. Een gevoel van geborgenheid strekt in werkelijkheid tot ver buiten de eigen woning. Zeker het woongebouw, dat als verlengstuk van de woning kan worden gezien, kan bijdragen aan een fijn en veilig gevoel. Een gang of lobby waar je bewoners herkent zal hieraan bijdragen, net als het ontmoeten van je vrienden in de sportschool.

Besluit

Dat co-living is ontstaan in een tijd waarin het denken vanuit het individu overheerst, is duidelijk. De co-living appartementen hebben als doel om vrijheid te bieden aan het individu, en niet zozeer aan een sterk groepsgevoel. De vraag is niet of deze woonvorm legitiem is, want dat is ‘ie: deze doelgroep komt maar moeilijk aan een geschikte woning. Maar wanneer we het bekijken in het licht van saamhorigheid en geborgenheid, rijst het vermoeden dat het vluchtige karakter van de stadse nomade de verankering in de buurt in de weg zit. Daarnaast zijn de gedeelde voorzieningen niet veel meer dan plekken waar je betaald om te kunnen zijn: een café, een winkel, een sportschool. De marketing van Clubhouse Boompjes belooft een groot gevoel van saamhorigheid, terwijl het weinig faciliteert om dat te laten ontstaan. Hoe de bewoners zich er werkelijk zullen voelen, zal verschillen van persoon tot persoon. Het zal moeten blijken of de toekomstige jonge bewoners, die over het algemeen nog het meest op zoek zijn naar saamhorigheid met vrienden, huisgenoten en in clubs en dáárin hun geborgenheid vinden, het zullen vinden binnen deze woonvorm.